Socialer worden we niet

In het wetenschappelijk tijdschrift Radix staat een artikel over Comenius (1592-1670) als filosoof van sociale vernieuwing, geschreven door dr. Henk Woldring, emeritus hoogleraar Politieke Filosofie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daarin aandacht voor de onderwijsleer van Comenius, met name in concrete ethische vragen naar humaniteit in tijden van moreel verval, godsdienstoorlogen en internationale conflicten. Het doet een beetje denken aan de huidige tijd. Dat kinderen, toen, uit arme gezinnen doorgaans uitgesloten waren van het volgen van onderwijs was volgens Comenius fnuikend voor de humaniteit in de samenleving. “Des te belangrijker en urgenter werd voor hen het streven naar vrede en meer humaniteit, oftewel sociale vernieuwing in de samenleving.” Net als in Rutger Bregmans’ Alle Mensen Deugen, zegt ook Comenius dat de mens een vrije wil heeft en aangeboren ‘kiemen van deugden’ en dus moreel besef. In 1667 schreef Comenius in zijn boek Angelus Pacis (Engel van de Vrede) dat de weg naar vrede wordt bemoeilijkt door nationalistisch eigen belang en geldzucht. Het lijkt er niet op dat we in 350 jaar in moreel opzicht ook maar iets zijn opgeschoten.